МБУ ДО "Эльгяйский региональный музейно-экологичес...

Четверг, 28.03.2024, 20:31

Приветствую Вас Гость | RSS | Главная | | Регистрация | Вход

Главная » 2015 » Январь » 30 » Б.Н.Андреев тереебутэ 100 сылын керсе
15:31
Б.Н.Андреев тереебутэ 100 сылын керсе
Борис Николаевич Андреев (1915-1985) РСФСР утуелээх учуутала, СССР уерэ5ириитин туйгуна, Саха АССР культуратын утуелээх улэhитэ, Октябрьскай революция орденын кавалера, Айыл5а музейын теруттээччитэ тереебутэ 100 сылын керсе Ааспыт уйэ саха биир ча5ылхай, туспа суоллаах-иистээх Россия утуелээх учууталын, Октябрьскай революция орденын кавалерын Борис Николаевич Андреев (1915 - 1985 с.с.) аатын истибэтэх киhи Саха сиригэр бука суо5а буолуо. Кини итинник киэц билиниини, урдук ытыктабылы ситиспитэ уhулуччу киэц далааhыннаах кыраайы уерэтэр улэни уйэ ацаарыттан ордук кэм устата ыыппытын тумугэ. Бу дьаныардаах улэ чыпчаала – Элгээйитээ5и айыл5а музейа. Иккиhэ – наука эйгэтигэр урдук сыанабылы ылбыт 2 бедец научнай улэни суруйуу, - маннык Борис Николаевич курдук куурээннээх улэлэрин тумугэр суду улахан сыалы ситиспит дьон ааттара тарбахха баттанардыы бэрт сэдэх. Кини 1915 сыллаахха тохсунньу 28 кунугэр Сунтаар улууhун Кутана сэлиэнньэтигэр тереебутэ. А5ата – Андреев Николай Трофимович (1888-1919) – суруксут, учуутал, уерэхтээх киhи этэ. Ийэтэ Мария Лавровна – Чурапчы лечуегун кыыhа эбитэ уhу. Туерт саастаа5ыттан а5ата елбутун кэннэ эбэтигэр Куукэй нэhилиэгэр «Оруктаахха» иитиллибитэ. Шея 7 кылаастаах оскуолатын бутэрээт Булуугэ кылгас болдьохтоох педагогическай курстарыгар киирбитэ. Онтон 1932 сыллаахха педагогическай коллеhы бутэрэн баран Кундэйэ начальнай оскуолатыгар бэйэтин улэтин са5алаабыта. Кини оскуола о5олорун биология5а уерэтиини оскуола ис ыырыттан таhааран тулалыыр эйгэ бэйэтэ дьицнээх «дьиэтигэр – уотугар» сыhыаран уерэтиини са5алаабыта. Аан бастаан, оскуола уерэнээччитэ бэйэтин тулалыыр эйгэтигэр уескуур-теруур кыыллары, кетердеру уонна уунээйилэри билиэхтээ5ин сорук тутуорбута. Ол инниттэн кыраайы уерэтэр куруhуоктары, экскурсиялары, походтары тэрийэн ыытара. Уерэнээччилэрин кытары уhун сындыл5аннаах экспедицияларга сылдьара. 1933 – 1936 сыллардаахха Дьокуускай куоракка пед.техникумца уерэммитэ. Ол кэннэ Сунтаар улууhун Элгээйи уонна Шея оскуолаларыгар учууталлабыта. Шея оскуолатыгар улэлии сылдьан Борис Николаевич биология учууталларын истэригэр оскуола5а натуралист улэтин куускэ тэрийээччиннэн аатырбыта. Бэйэтин идэтинэн нуучча тылын учуутала этэ, ол эрээри уйэтин тухары биология учууталынан улэлээбитэ. Хас улэлээбит оскуолатын аайы Борис Николаевич тыыннаах муннуктары уонна опытнай учаастактары тэрийэр ураты дьо5урдаа5а, онно о5олору кытары араас керуцнээх о5уруот уунээйилэрин олордууннан дьарыгырбыта. Бу боростуой ууннэрии буолбата5а, учуутал уерэнээччилэрин иннигэр со5урууттан кэлбит культурнай уунээйилэри хотугу дойду тыйыс айыл5атын хайдах тулуйалларын туhунан чинчийиилэри ыытыыны олохтообута. Бу уустук салаа5а кехтеехтук кыттан улэлииллэригэр Борис Николаевич элбэх оскуола о5отун ке5улээбитэ. Кэргэнэ, Муза Ильинична Кузьмина, театр артыыhа буоларын быhыытынан, кинилэр уксун Ньурба5а олорбуттара. Элбэх урдук ситиhиилэри Борис Николаевич Ньурба 1 №-дээх орто оскуолатыгар учууталлыы сылдьан (1941 – 1953 с.с., 1959 – 1961 сс.) ситиспитэ. Онно кини улахан пришкольнай сад тэрийбитэ. Бу пришкольнай садка урдук ситиhиилээх улэлэрин иhин Борис Николаевич уерэнээччилэрэ хас да тегул Москваатаа5ы ВДНХа конкурсугар кыттар чиэскэ тиксибиттэрэ. Бу манна улэлии сылдьан кини орто Булуу кетердерун уерэппитэ. Эдэр натуралистары кытта кини тыhыынчаннан килэмиэтирдээх сирдэри кэрийэн уерэппиттэрэ. Кетердеру уерэтиитин уратыларын чинчийиитин тумугэр «Орто Булуу кетердере» диэн бастакы кинигэтин 1953 сыллаахха бэчээттэппитэ. Кинигэ кун сирин керуе5уттэн аа5ааччылар, специалистар киэц биhирэбиллэрин ылыа5ын ылбыта. 1953 – 1957 с.с. Дьокуускайдаа5ы республиканскай эдэр натуралистар станцияларын директорынан улэлээбитэ. Онтон 1963 – 1966 сс. Сунтаар улууhугар Булуучээн оскуолатыгар учууталынан улэлии кэлбитэ. Онно улэлии сылдьан Булуу ерус уеhээ сунньун кетердерун туhунан уерэтэн са5алаабыта. Ол тумугэр «Булуу бассейнын кетердере» диэн кинигэни суруйан таhаартарбыта. Бу кинигэ орнитолог учуонайдар урдук биhирэбиллэрин ылбыта. Ону таhынан Борис Николаевич «Цветоводство в Якутии», «Эдэр таксидермистарга субэлэр» диэн кинигэлэр автордара буолар. 1966 сыллаахха дойдутугар Элгээйигэ кеhен кэлбитэ. Ол кэлэригэр 400 –чэкэ устуука араас кетер тушкатын илдьэ кэлбитэ. Манна кэлээт, айыл5а музейын оцоруом диэн сыал туруоруммута. Ол былаанын са5алаан барбыта. Элгээйи оскуолатыгар биология учууталынан улэлээбитэ. Музей оноhуллар былаанын ситиhэригэр, оскуола уерэнээччилэрин, учууталлары, тереппуттэри барыларын уhуйбута. Советскай Союз араас куораттарыгар оскуола о5олорун илдьэ элбэх экспедиция5а сылдьыбыта. Ол сылдьан со5уруу дойду кыылларын, кетердерун тириилэрин а5алла5ына, манна чуучала оцороллоро. Олохтоох булчуттары кытта сибээстэhэн, бу дойду кыылларын, кетердерун чуучалатын барытын оцорбута. Бастакы музей 1971 с. эргэ дьиэ5э оцоьуллубута. Онтон 1986 сыллаахха икки этээстээх мас дьиэ тутуллан, Б.Н.Андреев елбутун кэннэ, кеhеруллубутэ. Борис Николаевич тэрийбит айыл5а музейа естественнай цикл предметтэрин уерэтиигэ туhалаах база буолбута. Оскуола о5олоро бу музейга юннатскай зоология, оритология, таксидермист, цветовод, экскурсовод куруhуоктарыгар сылдьаллар этэ. Ол таhынан Борис Николаевич тыыннаах муннук арыйбыта. Онно 58 кыыллар, кетердер араас керуцнэрэ бааллара. Онтон пришкольнай учаастакка 100-тэн тахса уунээйи араас керуцун ууннэрэллэр этэ. Бу кыыллары, кетердеру о5олор кереллере, харайаллара уонна кэтээн керуу улэлэрин оцороллоро, барытын дневникка сурунан иhэллэрэ. Куруhуоктар таhынан о5олор Борис Николаевич салалтатынан 30–тан тахса экспедиция5а сылдьыбыттара. 1980 с. Айыл5а музейыгар, тыыннаах муннукка, пришкольнай учаастакка суду элбэх матырыйаал баарынан, Борис Николаевич республика5а бастакы биология наукатын чицэтэн уерэтэр кылаас арыйбыта. Манна республика араас муннугуттан о5олор кэлэн уерэнэллэрэ. 1990 с. Айыл5а музейыгар Б.Н.Андреев аата ицэриллибитэ. 1994 с. Айыл5а музейа Б.Н.Андреев аатынан Элгээйитээ5и региональнай музейнай экологическай киин диэн о5олорго эбии уерэхтээhин тэрилтэтинэн улэлии турар. Бу музей билигин силигин сиппит айыл5а музейа Россия5а эрэ буолбакка, кыраныысса таhыгар кытта билиннэ. Араас ыалдьыттар Америкаттан, Японияттан, Германияттан, Францияттан, Англияттан, Бразилияттан айаннаан кэлэн музейы се5е-махтайа кереллер. Борис Николаевич Андреев тереебутэ 100 сылын керсе ыытыллар тэрээhиннэр: 1) Алтыс Андреевскай педагогическай аа5ыылар (ХИФУ, Естественнэй наукалар институттара, кулун тутар 27-28 кунэ) 2) Региональнай о5олорго Орнитологическай конференция (Элгээйи нэh., муус устар 3 кунэ) 3) Б.Н. Андреев уруhуйдарын быыстапката 4) Б.Н.Андреев аатын уйэтитэр, о5олору кытта улэтин сырдатар дневниктарын бэчээккэ таhаарыы, «Птицы Вилюйского бассейна» кинигэтин тупсаран, матырыйаалын эбэн хос таhаарыы 5) Б.Н.Андреев юннаттарын кытта сылдьыбыт сирдэринэн экспедиция тэрийии («О5ума», Марха ерус). Борис Николаевич Андреев сахалар биир суду киhибит. Кини улэтин, аатын ессе тегул уйэтитэн, кэлицци келуенэ киэн тутта сылдьарын курдук, кини туолбатах ба5а санаатынан музейга анаан таас дьиэ тутуллара буоллар, теhелеех киhи дууhата манньыйыа, санаата туолуо этэй. Б.Н.Андреев аатынан Элгээйитээ5и региональнай музейно-экологическай киин коллектива
Просмотров: 515 | Добавил: anna | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Имя *:
Email *:
Код *:

Меню сайта

Вход на сайт

Поиск

Календарь

«  Январь 2015  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
   1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031

Наш опрос

Оцените мой сайт
Всего ответов: 25

Статистика


Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0