Тохсунньу 8-11 күннэригэр өрөспүүбүлүкэтээҕи XXV-с төгүлүн ыытыллар «Инникигэ хардыы» научнай-практическай кэмпириэнсийэ буолан ааста. Бу сылын аайы ыытыллар академик В.П. Ларионов аатынан эдэр чинчийээччилэр күрэстэрэ быйыл бастакытын дистанционнай көрүҥүнэн барда. Манна Саха сирин араас улууһуттан барыта 1569 үлэ киирэн дьүүллүүр сүбэ көрүүтүгэр таҕыста. Кыттааччылар балаһыанньа быһыытынан эрдэ ыыппыт үлэлэрин болдьоммут күҥҥэ ZOOM платформаҕа киирэн көмүскээтилэр.
Элгээйи орто оскуолатыттан ахсынньы ыйга буолбут «Инникигэ хардыы» муниципальнай этабын аҕыс кыттааччы (сэттэ үлэ) ааһан, бу НПК өрөспүүбүлүкэтээҕи этабыгар кытыннылар. Олор истэригэр Б.Н. Андреев аатынан Айылҕа музейа ыытар куруһуоктарын 4 иитиллээччитэ анал секцияларыгар үлэлэрин көмүскээтилэр. Үс күн устата онлайн көрүҥүнэн ыытыллыбыт киэҥ далааһыннаах, элбэх кыттааччылаах кэмпириэнсийэ түмүгүнэн биһиги нэһилиэктэн үс кыттааччы 3-с степеннээх дипломант аатын сүктүлэр. Ол курдук, юниордарга 7 «а» кылаас үөрэнээччитэ Иванов Сима (сал. Алексеева С.Л., ЭРМЭК методиhа) «Тыа хаһаайыстыбатын наукалара» секцияҕа «Выращивание разных сортов редиса в открытом и закрытом грунте» үлэтинэн 3-с миэстэ, 6 кылаас үөрэнээччитэ Прокопьев Карл (сал. Соколова М.В., Элгээйи орто оскуолатын учуутала) «Историческай наукалар» секцияҕа «Мой прадед – участник ВОВ» үлэтинэн 3-с миэстэ, улахан кылаастарга 9 «а» кылаас үөрэнээччитэ Поротова Вилена (сал. Иванова М.И., «Туойдаах Алаас» түмэл эбии үөрэхтээһин педагога) «Историческай наукалар» секцияҕа «Д.Д. Сивцев – один из первых якутских методистов и учителей» үлэтинэн 3-с миэстэ буоллулар.
Быйыл юбилейдаах 25-с төгүлүн ыытыллыбыт өрөспүүүбүлүкэтээҕи «Инникигэ хардыы» кэмпириэнсийэҕэ кыттыбыт оҕолорбут тэрээһин кэнниттэн санааларын истиэҕиҥ.
Попова Далаана, Элгээйи орто оскуолатын 6 кылааһын үөрэнээччитэ, «Экология наукалара» секция, үлэтэ «Мониторинг состояния качества воды реки Вилюй», научнай салайааччыта О.М. Яковлева, Айылҕа музейын эбии үөрэхтээһиҥҥэ педагога:
– Мин кыттыбыт секциябар 40 оҕо кыттыбыта. Бу маннык научнай конкурска бастакы кыттыым. Бастакы холонуубар өрөспүүбүлүкэ таһымыгар кыттар кыаҕы ылбыппыттан олус үөрдүм. Кэмпириэнсийэ онлайн көрүҥүнэн ыытыллыбытын сөбүлээтим. Биллэн турар, долгутуулаах этэ. Дьүүллүүр сүбэ кыттааччылары сөптөөхтүк сыаналаата дии саныыбын. Истибит үлэлэрбиттэн Дьокуускай куорат классическай гимназиятын үөрэнээччитэ Булатова Света диэн кыыс докладын олус сэргээтим, тус бэйэтэ оҥорбут уопуттарын олус интэриэһинэйдик кэпсээтэ.
Поротова Вилена, 9А кылаас үөрэнээччитэ, «Историческай наукалар» секция, үлэтэ «Д.Д. Сивцев – один из первых якутских методистов и учителей», салайааччы М.И. Иванова, «Туойдаах Алаас» музей эбии үөрэхтээһиҥҥэ педагога:
– Маннык көрүҥүнэн ыытыллар кэмпириэнсийэҕэ бастакытын кыттабын. Илэ, дьон иннигэр тахсан кэпсиирдээҕэр олох ураты буолар эбит. Сөбүлээтим. Мин кыттыбыт секциябар 60-тан тахса кыттааччы баар этэ. Дьүүллүүр сүбэ биэрэр ыйытыктара олус интэриэһинэйдэр. Атын оҕолор үлэлэрин кэрэхсии иһиттим.
Иванова Валя, 7А кылаас үөрэнээччитэ, «Ботаника, зоология наукалара» секция, үлэтэ «Видовой состав насекомых нашего приусадебного участка» научнай салайааччыта С.Л. Алексеева, Айылҕа музейын методиһа:
– Мин “Инникигэ хардыы” кэмпириэнсийэҕэ 5-с кылаастан кыттабын. Урут куустатааҕы, улуустааҕы этаптарга доклад аахпытым. Ону таһынан Староватовскай, Андреевскай ааҕыыларга кыттыбытым. Ааспыт сайын Айылҕа музейыгар Саргылана Лонгиновна ыыппыт дистанционнай лааҕырыгар дьарыктаммытым. Онно үөнү-көйүүрү үөрэтэн, кэтээн көрөн баран бу үлэни суруйбуппут. Быйылгы өрөспүүбүлүкэтээҕи «Инникигэ хардыы» кэмпириэнсийэ Zoom-унан буолла. Маннык буолбута табыгастаах курдук эрээри, Интэриниэт ситимэ быста-быста кэлэн сорох ыйытыктарга хоруйдаабакка хааллым. Урукку курдук очнай көрүҥүнэн барбыта буоллар, баҕар, быдан таһымнаахтык көмүскүөм этэ. Инникитин бу үлэбин салҕыыр былааннаахпын. Пандемия ааһа охсон лааҕырдар аһыллалларын, кэмпириэнсийэлэр очнайдык ыытыллыахтарын баҕарабын.
Иванов Сима, 7А кылаас үөрэнээччитэ, «Тыа хаһаайыстыбатын наукалара» секция, үлэтэ «Выращивание разных сортов редиса в открытом и закрытом грунте», салайааччы С.Л. Алексеева, Айылҕа музейын методиһа:
– Мин «Выращивание сортов редиса в открытом и закрытом грунте, их сравнительный анализ» диэн үлэбинэн кытынным. Кэмпириэнсийэ маннык онлайн көрүҥүнэн барбытын сөбүлээтим. Дьон иннигэр тахсан кэпсиир курдук долгуйбат эбиккин. Биһиги секциябытыгар элбэх кыттааччы баар этэ. Булун кыыһын «Чипсы из оленины» үлэтин сэргээтим. Мин бу быйыл саҕалаабыт үлэбин инникитин салҕыыр былааннаахпын.
Прокопьев Карл, 6 кылаас үөрэнээччитэ, «Историческай наукалар» секция, кыттыбыт үлэтэ «Мой прадед – участник ВОВ», салайааччы М.В. Соколова, Элгээйи оскуолатын нуучча тылын учуутала.
– «Мой прадед – участник ВОВ» диэн докладынан кытынным. Быйыл киирбит секциябар 56 кыттааччы баар этэ. Кэмпириэнсийэ маннык куйаар ситиминэн онлайн ыытыллара үчүгэй эбит. Айаҥҥа эҥин ороскуоттаммаккын. Айаннаан тиийэн дьүүллүүр сүбэ иннигэр тахсан кэпсиир ордук долгутуулаах буолааччы. Элбэх оҕо докладын сэргии иһиттим.
«Инникигэ хардыы» научнай-практическай кэмпириэнсийэ үөрэх, наука эйгэтигэр биир ытыктанар дьоһун тэрээһин буолар. Ол курдук, научнай-чинчийэр үлэни сэргиир, билим эйгэтигэр маҥнайгы хардыыларын оҥорор эдэр дьоҥҥо бу кэмпириэнсийэҕэ кыттыы инникитин төһүү, тирэх буолар. Биһиги бу дьоһун тэрээһиҥҥэ кыттан, ситиһиилэнэн чинчийэр үлэҕэ маҥнайгы хардыылары оҥорбут оҕолорбутугар ситиһиилэри баҕарабыт, саҥаны билэргэ дьулуһуугут, чинчийиигэ дьулуургут уҕараабатын.
Марфа Иванова,
Элгээйитээҕи кыраайы үөрэтэр «Туойдаах Алаас»
музей эбии үөрэхтээһиҥҥэ педагога | 